محرم با تشریفات کامل در بیاضه

شاید به جرات بتوان گفت که کامل ترین و پر تشریفات ترین محرم در خطیه ی بیابانک ، محرم در روستای کهن و تاریخی بیاضه است . آنچه محرم را در این وادی برجسته و ماندگار کرده است . آداب و رسومی بسیار ریشه دار وقدیمی است که در این ولایت به چشم می خورد …..

این مقاله را تقدیم می کنم به ارواح مقدس و پاک ،شهدای سرزمین نینوا که «حضرت سید الشهدا » تا ابد پرچم اسلام و معرفت را در آن بر افراشت و با خون پاکش نهال آنرا آبیاری کرد و یاد و خاطرش سالها دلهای زخمی و غمدیده ی مسلمانان و عاشقان را رنگ و جلایی دیگر می دهد . پرچم حسین در بیاضه در تاریخی بسیار کهن با آدابی خاص همواره بر افراشته است و مردم از دیر باز برای محرم بیاضه جور دیگر بوده و هستند .این مقاله تقدیم به همه ی عزیزانی که این چراغ را سا لها روشن و اکنون  در این راه روی بر تراب تیره ی خاک نهادند .

محرم در بیاضه سبک خاصی از نحوه ی عزاداری در مرکز ایران به مرکزیت استان یزد است و بیشتر آداب و رسمی که امروزه در بیاضه مشاهده می شود به نوعی پیشرفته تر در یزد به چشم میخورد آنچه که از مراسم عزاداری عرف است در بیاضه می توان دید …2 دسته زنجیر زن و سینه زن در حسینه تشکیل چراغ حسینیه از شب اول به همت متولیان روشن و سیاهی زدن از روزهای قبل بر پا بوده است. تا جایی که به خاطر دارم تمام 10 شب اول محرم 3 وعده حتی صبحانه هم به عنوان وعده های غذایی در محرم برای جمعیت حاضر دربیاضه تهیه می شد .و حتی تا شبهای 18 ادامه داشت … مردم بیاضه هرگز روزی را به یاد ندارند که غذایی برای مردم تهیه نشده باشد مردم به غذای محرم اصطلاحا « خرج » می گویند و این غذا قبلا با مشقات فراوان توسط بانی تهیه می شد . مصیبت بود و بسیار کاری دشوار صاحب خرج باید تمام امکانات یک غذا در فاصله ایی اندک تهیه می کرد ، و از همه مهمتر غذا در منزل بانی سلف می شد ..آخرین کسی که در بیاضه یادم هست ظروف غذا را نگهداری میکرد مرحوم «حسن وثوقی » بود و الحق و انصاف کاری بس مشکل و طاقت فرسا و بعدها با حسینیه مدرن و جدید الان این غذا در حسینیه تهیه و سلف می شود …برای بانوان در امامزاده بیاضه ، غدا تهیه و سلف می شود .. لیست بانیان در امامزاده بیاضه موجود و آشپزان « حسین مرادی » « محمد رضا رجبی » « بچه های طاهری » ، « حمید رحمان » ، « میرزا فاضلی » از کسانی هستند که من آنها را سر آشپز دیدم .

در باب محرم بیاضه هر چه بنویسم باز هم جای کار و تحقیق دارد مراسم عزاداری در حسینیه با صرف شام اغاز می گردد مراسم اول به صورت اختلاط دو دسته ی زنجیر زن و سینه زن شروع و با نوحه خوانی و مداحی اهالی اهل صدا مراسم زنجیر زنی ادامه می یابد نوحه های معروف کهنه ی قدیمی به دست پیرغلامان دست به دست، سینه به سینه با صدای گرم خوانده می شود مرحوم «سید محمود موسوی نژاد» نوحه ی معروفی داشت و الویت در خواندن نوحه ها با نوحه های قدیمی و ماندگار است طبل و سنج و دهل در وسط دسته که در دو طرف روبروی همدیگر ایستاده اند همچنان در حال کوبیدن است از سنج زنان معروف بیاضه می توان به طایفه ی «مرادی» و از سران قبیله ی آنها «حاج عباس مرادی» و «کربلایی حسین مرادی» دهل در سابق از پوست بود و «جعفر عسگر» از دهل زنان قدیمی «جعفر سلمان» و امروزه طایفه ای از «هاشمی ها» آن را می کوبند .

نکته ای که در بیاضه به چشم می خورد ارثی بودن رسوم، آداب و تشریفات عزاداری در حسینیه بیاضه است که نسل اندر نسل به فرزندان آنها ارث می رسد «علم یا علامت» که امروزه با تشریفات و ابعاد زیادی آن را در شهرها می بینید روزی در بیاضه وجود داشته است و به مرور زمان در سالهای گذشته متروکه و کنار گذاشته شده است تنها یک «علم» آن هم به دست طوایف «سلمانی» و «وثوقی» در میان دسته های سینه زنی و زنجیر زنی حمل می گردد.ذکر این نکته لازم است که در وسط حسینه ی بیاضه شبهای آخر علم خاصی با پارچه های رنگن بسیار زیبا ،نصب می شود که مردم بیاضه به آن « شده » می گویند . تا جایی که من به خاطر دارم زحمت آزین شده و نصب آن در حسینیه مربوط به خانواده ی مرحوم « حسن وثوقی» بوده است .و نماد خیمه اصلی امام در شب  ، عاشورا و در قدیم مردم پارچه های زیبایی نذر شده می کردند .

امروزه تغییراتی در امورات اداره ی حسینیه و رسم و رسومات بیاضه به وجود آمده که بسته به توانایی و پیگیری نسل های بعدی تغییر یافته است. در تخت های سینه زنی و زنجیر زنی سماورهای بزرگ وجود دارد که تقریبا در چهار طرف حسینیه نوشنیدنی چایی را تا پایان مراسم به عزاداران می رساند که از طوایف «وثوقی»، «رجبی»، «عسگر»، «خدایی»، «هاشمی» عهده دار این امر مهم بوده و کسانی که نذری در قند و چایی داشته باشند ان را به سماور دارن می سپارند .

در وسط حسینه نمایه ایی ماکت مانند ، در شب های تاسوعا و عاشورا به همت اهالی اهل دل بر پاست که نمودی از شریعه فرات و صحنه ی جنگ نینواست که این مهم توسط گروه هنری حسینیه از طوایف «هاشمی سید محمود»، «وثوقی» و «طاهری» دیده شده است کسانی که در واقع تریبون و ترتیب نوحه خوانی را اداره کرده و مسئول نظم در امور عزاداری می باشند «سید نبی هاشمی» و «حاج خسرو غلامرضایی» در این امر کوشا بوده اند اقوامی که در برگزاری نظم و انضباط و همچنین کار انتظامات فعالیتی شگرف داشته، از طوایف «حیدر» و بزرگ خاندان ایشان سه برادر به نام های «محمد»، «غلام» و «قنبر» می باشند که امروزه با لباس رسمی فرزندان آنها عهده دار این امر خطیر می باشند

مراسم در پایان زنجیر زنی با نوحه ی معروف «الهی به نبی…» که توسط « حاج حبیب روشن» خوانده می شود به دست گرفتن که نشانی در شب عاشورا و حلقه زدن یاران به دور خیمه ها بوده ادامه می بابد و این شعر خوانده می شود:

یاران عزای کیست که در دشت کربلاست

ماتم نشین بلا که که صاحب عزا خداست

در بیاضه هیچ چیز برای عزاداری کم نیست ، و ویژگی بیاضه رسومات خاص این ولایت در چندین سال متوالی بوده که در هیچ کجای مناطق دیگر و حتی ایران گزارش نشده است ، خاص ترین رسمی که من آنرا رصد کردم ، زدن « زنجیر آتشی » است ، مردم دور دست  بر این باور هستند که ، حتما زنجیر آتش گرفته را به بدن خود می زنند ، اما اینگونه نیست ، مردم بیاضه برای اینکه مظلومیت حسین و اهل بیت آن حضرت را به آتش کشیدن خیمه ها به دیدهای انظار جاری کنند…زنجیر ها یی را که از قبل  دانه های آنرا با نخ پنبه هایی بافته اند ، داخل نفت کرده آنرا به آتش می کشند و حسین حسین گویان آنرا دور خود می چرخانند و پس از آنکه آتش  فروکش کرد زنجیر داغ را به بدنهای خود می زنند ، حوادثی در این جریان برای اهالی پیش می آید که در نوع خود بسیار اندک و محدود است . این مراسم در تاریکی صبح با شکوه خاصی پایان مراسم عزاداری جدی بیاضه در عاشورا را ورق زده و مردم در روز عاشورا تنها برای دیدن تعزیه آماده می شوند .این رسم از کجا به بیاضه وارد شده بدرستی معلوم نیست ، کسانی که در این جریان هستند از خانواده های مختلف و بیشتر جوانان هستند .

نوحه خوانان بیاضه تا جایی که حافظه یاری میکند. مرحوم حاج عباس مرادی  ، مرحوم ، غلامرضا غلامرضایی ،  سید مرتضی حاج سید حبیب و برادر مرحوم ایشان سید محمود ، علیرضا ثقفی ، حاج محمد رضا حیدر ،  حاج حبیب روشن ، این سالها در تعزیه نقش درویش را بازی کرده و اکنون فرزندان ادامه ی طریق میکنند ، محمد رضا شمس ثقفی ، خطبه خوانی میکردند ،  حاج سید غلامرضا هاشمی ، منبر ، اهل خطابه ، متبحر در روضه خوانی و مرثیه گویی ،  ، سید کاظم هاشمی ،  حاج خسرو غلامرضایی ، ……